Gestreken luiten ?
Beter bekend als 'Strijkinstrumenten' ... Deze instrumenten produceren hun klank wanneer er met een strijkstok ( in de meest simpele vorm : een Boog ) over een strak gespannen snaar wordt gestreken ..
Deze instrumenten kan men in twee basisvormen verdelen : 'Korthalsvedels' , en 'Langhalsvedels' ('Spike' vedels) .... Kijk eens naar de onderstaande afb. van een ' Spike' -vedel uit Thailand :
Europese voorlopers van de viool
De directe (Europese) voorlopers van de 'Gestreken Luiten' (Viool , Altviool , Cello , Contrabas..) : de vedel , de rebec en de families van de viola en lira ...
--------------------------
DE VEDEL
De Europese 'vioolstamboom' startte in de elfde eeuw .... Er waren twee hoofdtypen onder de vedels : *1) De 'gewone' vedel .. Dit instrument had een plat achterblad en een enigszins gewelfd bovenblad, verbonden door zijranden... Bovendien was de hals aangezet , met stemschroeven aan de voor- of achterzijde (van de hals ) ;
*2) De rebec met een peervormige klankkast en een rond achterblad.... De hals en klankkast waren uit één stuk gemaakt , met stemschroeven aan de zijkant (van de hals ) ...
De viola / viola da gamba ( niet verwarren met de Engelse benaming van de altviool !) staat al behoorlijk dicht bij de moderne viool . Uiterlijke verschillen zijn te vinden in de vorm van de klankgaten , de vorm van de 'schouders' , het opvallende gebruik van frets ( Afgeleid van de Luit ).
Zie afbeelding :
Uit de viola's ontwikkelde zich een instrument dat in de 18de eeuw bijzonder geliefd zou worden : de 'viola d'amore' ....
Dit instrument heeft naast een gewone set snaren ook een aantal meeresonerende snaren.... Zie Afbeelding :
Een minder bekend familielid van de viola d'amore is de 'baryton' .... Een basviola met zes gestreken snaren en soms wel veertig (!) meeresonerende snaren ...
De 'lira da braccio' vertegenwoordigt een andere instrumentgroep die zich in de renaissance ontwikkelde vanuit de middeleeuwse strijkinstrumenten ..... De basversie van genoemd instrument heette 'de lira da gamba' / 'Lirone' ; vanwege de grootte van dit instrument werd het tijdens het spelen tussen de knieën gehouden ... (wat de naam verklaart) ...
De Viool
De 'Viool' wordt beschouwd als een van de meest geperfectioneerde muziekinstrumenten...
De klankkast bestaat uit een 'zacht' bovenblad ( uit één stuk ; vuren-of sparrenhout met een rechte nerf) , en een 'hard' onderblad ( uit één of twee stukken ; esdoorn- of ahornhout ) ... Zowel voor- als achterblad zijn bol uitgegutst, waarbij het hoogste punt iets onder het midden ligt... Hierbij let men met nadruk op de toon van het hout ... ( het bovenblad wordt meestal iets lager gestemd dan het onderblad ) ..... De beide bladen worden met elkaar verbonden door hardhouten 'zargen' (zijranden)
Hier valt zoveel meer over te vertellen , maar bestudeer bovenstaande Viool-Bouw foto eens en je ziet hoe complex de constructie is ! ....En dan hebben we het nog niet eens over de laklaag die naast de bescherming tegen zweet en stof , ook de 'klank' beïnvloedt .... ( net zoals het gebruik van diverse houtsoorten , die de 'toon' zeer zeker beïnvloeden )
DE STRIJKSTOK
De strijkstok . Bijna net zo gecompliceerd van constructie als de viool zelf : gemaakt van pernambukohout (circa 73 cm lang) dat in droge hete lucht licht gebogen wordt ... De stok is bespannen met paardenhaar ... (het haar wordt d.m.v. een schroef -aan de onderkant van de stok- gespannen en ontspannen om de elasticiteit te behouden !)
De strijkstok kan behalve 'gewoon strijken' -speltechnisch- ook op andere manieren worden ingezet.. Denk aan het vloeiende Legato , of het behoorlijk stotende Staccato (in het verlengde hiervan het Spiccatospel waarbij de strijkstok -gecontroleerd- over de snaren stuitert ! ( een minder controleerbare variant hiervan : het Ricochetspel , dat dikwijls echt klinkt als een stuiterbal op de snaren ! )
--------------------------------
Er zijn diverse verschillen tussen de 'Barok' viool en de moderne viool... Bovendien is er een enorme hoeveelheid aan speltechnieken voor het instrument bedacht ...( zie de bovenstaande technieken met de Strijkstok )
Het Pizzicato-spel is een bekende techniek onder violisten ( 'tokkelen' in de volksmond ) ... Het was de vioolvirtuoos Niccolò Paganini die een techniek bedacht om strijken en tokkelen te combineren .. Bij dit 'linkerhand-pizicato' worden de vingers van de linkerhand behalve om snaren af te stoppen ook gebruikt om de snaren te tokkelen ! Deze uitzonderlijk lastige techniek schijnt voor weinigen weggelegd ... ( om deze goed te beheersen ..)
De violist beschikt ook nog over een 'sordino' ; een demper ( net als bij de koperblazer ) ... Dit hulpmiddel wordt op de kam geplaatst , waardoor de trilling van de kam wordt afgezwakt.. Resultaat : een zachtere , 'donkerder' klank . Minder rijk aan boventonen ....
-----------------------------
Er is door diverse componisten werk van groot muzikaal belang uitgebracht ... Denk aan de vioolconcerten van o.a. Beethoven , Brahms , Mendelsohn , Bartók en Stravinsky... Terwijl Bach e.a. s werken schreven voor Solo Viool .... Eerder genoemde Paganini leverde baanbrekend werk , wat naast het muzikaal belang ook van enorm technisch belang was (en is !) ..
Altviool, Cello en Contrabas
De 'Altviool' is iets groter dan de viool en is lager gestemd ... Het klankkarakter is aanmerkelijk minder briljant dan dat van de viool . Dit is te wijten aan zijn proporties , en de minder geperfectioneerde constructie ...
Het doel van de altviool : het 'gat' tussen de viool en de cello opvullen .... Maar dit instrument heeft zeker charme getuige de prachtige strijkkwartetten van bijvoorbeeld Beethoven of Sjostakovitsj....
-------
De 'Cello' is er toch wat beter afgekomen ... Dit komt tot uiting in de celloconcerten van o.a. Haydn , Dvorák en het dubbelconcert van Brahms ..
De cello is officieel de bas van de vioolfamilie , maar vervult in de muzikale praktijk ook dikwijls een tenorfunctie .....
Het instrument werd in de 16de eeuw ontwikkeld ( net als de viool ) , maar werd pas als belangrijk bestempeld in het begin van de 17de eeuw --- Hoewel de cello -in grote lijnen- net zo wordt bespeeld als de viool/altviool , is de omvang dusdanig dat het niet op de schouder kan rusten , geklemd onder de kin van de musicus ... Het instrument steunt daarom met een pin op de grond en neemt de bespeler plaats áchter het instrument ....
--------
De 'Contrabas' werd ontwikkeld uit de 'violone' , de contrabas gamba .... Dit is duidelijk te zien aan de vorm : in tegenstelling tot de ronde schouders van de andere strijkinstrumenten heeft de contrabaskast een vorm die hals en de klankkast meer verbindt :
Men stelt dat de contrabas door zijn klank ''vrijwel ongeschikt is voor solo's'' .... Gelukkig zijn er contrabasvirtuozen opgestaan die het instrument ook als solo-instrument meer erkenning hebben gebracht ! .... Binnen de Jazz krijgt de 'double bass' regelmatig ruimte voor (geïmproviseerde) solo's...
------------------------------------------------------
CONCLUSIE
Men zou kunnen stellen dat van alle ontwikkelde strijkinstrumenten er één domineert : De viool !
Kijk alleen al naar de kwantiteit en kwaliteit van composities voor het instrument .... Samen met zijn drie andere soortgenoten vormt de viool de basis voor het symfonie-orkest zoals we dat kennen...
Gaat hierin wat veranderen ? De tijd zal het leren...
Mijn persoonlijk advies is om verder te kijken dan alleen het Klassieke genre
--------------------------
Mastering music is more than learning technical skills. Practicing is about quality, not quantity. Some days I practice for hours; other days it will be just a few minutes. Yo Yo Ma - Cello Master
www.brainyquote.com
---------------------------------
***Bron : Klassieke Muziek -studie ; Snaarinstrumenten ***
